Contact

Septuaginta (LXX), wat is de

De Septuaginta (LXX), de Griekse vertaling van het Oude Testament uit de 3e eeuw v.Chr., en de Masoretische Tekst (MT), de standaard Hebreeuwse tekst uit de middeleeuwen, verschillen soms aanzienlijk. Hieronder staan de belangrijkste redenen om de Septuaginta te overwegen:

Tekstuele ouderdom en diversiteit

De Septuaginta is gebaseerd op Hebreeuwse manuscripten die ouder zijn dan die van de Masoretische Tekst. Voorbeelden van verschillen:

• Exodus 35-40: In de LXX ontbreken verzen die wel in de MT staan, zoals Exodus 35:18 (LXX) en Exodus 36:10-33 (volledig afwezig in de LXX).
• Esther: De LXX bevat 50% meer tekst dan de MT, en wordt God betrokken in het verhaal.
• 1 Samuel 1-2: De MT voegde theologisch gemotiveerde wijzigingen toe vergeleken met oudere bronnen zoals de LXX en de Dode Zee-rollen.

Deze verschillen tonen dat de LXX soms een alternatieve, mogelijk oudere traditie weergeeft.

Invloed van de Septuaginta op het Nieuwe Testament

De Apostelen, (en waarschijnlijk Jezus zelf ook), inclusief Paulus, lazen en citeerden uit de Septuaginta.
Daarom komen circa 80% van de Oudtestamentische citaten in het Nieuwe Testament overeen met de Septuaginta en NIET met de Masoretische tekst die als basistekst genomen is voor de meeste vertalingen van het Oude Testament.

In de Evangeliën zijn er verschillende citaten uit het Oude Testament die beter overeenkomen met de Septuaginta (LXX) dan met de Masoretische tekst (MT). Dit komt doordat de Septuaginta de Griekse vertaling van het Hebreeuwse Oude Testament was, die in de tijd van Jezus en de apostelen wijdverspreid werd gebruikt, vooral onder de Joden in de diaspora. Hieronder geef ik enkele belangrijke voorbeelden:

1. Mattheüs 1:23 & Jesaja 7:14

Mattheüs 1:23 (Nieuwe Testament, citaat uit de Septuaginta)

“Zie, de maagd zal zwanger worden en een zoon baren, en men zal Hem de naam Immanuël geven” (Mattheüs 1:23, HSV).

Septuaginta (LXX), Jesaja 7:14

Grieks:

“Ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει καὶ τέξεται υἱόν”

Nederlandse vertaling:

“Zie, de maagd zal zwanger worden en een zoon baren.”

Masoretische tekst (MT), Jesaja 7:14

Hebreeuws:

“הִנֵּה הָעַלְמָה הָרָה וְיֹלֶדֶת בֵּן”

Nederlandse vertaling:

“Zie, de jonge vrouw is zwanger en zal een zoon baren.”

Verschil:

    •    Septuaginta: “maagd” (παρθένος, parthenos).

    •    Masoretische tekst: “jonge vrouw” (עַלְמָה, almah).

2. Mattheüs 21:16 & Psalm 8:3 (LXX 8:2)

Mattheüs 21:16 (Nieuwe Testament, citaat uit de Septuaginta)

“Uit de mond van jonge kinderen en van zuigelingen hebt U lof tot U gebracht.”

Septuaginta (LXX), Psalm 8:3

Grieks:

“ἐκ στόματος νηπίων καὶ θηλαζόντων κατηρτίσω αἶνον”

Nederlandse vertaling:

“Uit de mond van jonge kinderen en zuigelingen hebt U lof bereid.”

Masoretische tekst (MT), Psalm 8:3

Hebreeuws:

“מִפִּי עוֹלְלִים וְיֹנְקִים יִסַּדְתָּ עֹז”

Nederlandse vertaling:

“Uit de mond van jonge kinderen en zuigelingen hebt U sterkte gegrondvest.”

Verschil:

    •    Septuaginta: “lof” (αἶνος, ainon).

    •    Masoretische tekst: “sterkte” (עֹז, oz).

3. Lucas 4:18-19 & Jesaja 61:1-2

Lucas 4:18-19 (Nieuwe Testament, citaat uit de Septuaginta)

“De Geest van de Heere is op Mij, omdat Hij Mij gezalfd heeft; Hij heeft Mij gezonden om aan armen het Evangelie te verkondigen, om te genezen die gebroken van hart zijn, om aan gevangenen vrijlating te prediken en aan blinden het gezichtsvermogen, om verslagenen weg te zenden in vrijheid, om het jaar van het welbehagen van de Heere te prediken.”

Septuaginta (LXX), Jesaja 61:1-2

Grieks:

“Πνεῦμα Κυρίου ἐπ’ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέ με, εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς ἀπέσταλκέν με, ἰάσασθαι τοὺς συντετριμμένους τῇ καρδίᾳ, κηρύξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν καὶ τυφλοῖς ἀνάβλεψιν, ἀποστεῖλαι τεθραυσμένους ἐν ἀφέσει, κηρύξαι ἐνιαυτὸν Κυρίου δεκτόν.”

Nederlandse vertaling:

“De Geest van de Heer is op mij, omdat Hij mij gezalfd heeft; Hij heeft mij gezonden om aan de armen goed nieuws te brengen, om de gebrokenen van hart te genezen, om vrijheid te verkondigen aan de gevangenen en het gezichtsvermogen aan de blinden, om de verdrukten vrij te maken, om het jaar van het welbehagen van de Heer te verkondigen.”

Masoretische tekst (MT), Jesaja 61:1-2

Hebreeuws:

“רוּחַ אֲדֹנָי יְהוִה עָלַי יַעַן מָשַׁח אֹתִי יְהוָה לְבַשֵּׂר עֲנָוִים שְׁלָחַנִי לַחֲבֹשׁ לְנִשְׁבְּרֵי לֵב לִקְרֹא לִשְׁבוּיִם דְּרוֹר וְלַאֲסוּרִים פְּקַח קוֹחַ.”

Nederlandse vertaling:

“De Geest van de Heere HEERE is op mij, omdat de HEERE mij gezalfd heeft; Hij heeft mij gezonden om de zachtmoedigen het goede nieuws te brengen, om de gebrokenen van hart te verbinden, om aan de gevangenen vrijlating te verkondigen en aan de gebondenen opening van de gevangenis.”

Verschil:

    •    Septuaginta bevat extra zinsdelen: “het gezichtsvermogen aan de blinden” en “de verdrukten vrij te maken”.

    •    Masoretische tekst heeft “opening van de gevangenis” in plaats van “gezichtsvermogen aan de blinden”.

4. Marcus 7:6-7 & Jesaja 29:13

Marcus 7:6-7 (Nieuwe Testament, citaat uit de Septuaginta)

“Dit volk eert Mij met de lippen, maar hun hart is ver van Mij verwijderd. Tevergeefs eren zij Mij, omdat zij leringen onderwijzen die geboden van mensen zijn.”

Septuaginta (LXX), Jesaja 29:13

Grieks:

“Τῷ στόματι αὐτῶν καὶ τοῖς χείλεσιν αὐτῶν τιμῶσίν με, ἡ δὲ καρδία αὐτῶν πόρρω ἀπέχει ἀπ’ ἐμοῦ· μάτην δὲ σέβονταί με, διδάσκοντες ἐντάλματα ἀνθρώπων καὶ διδασκαλίας.”

Nederlandse vertaling:

“Met hun mond en hun lippen eren zij Mij, maar hun hart is ver van Mij. Tevergeefs vereren zij Mij, omdat zij als leerstellingen de geboden van mensen onderwijzen.”

Masoretische tekst (MT), Jesaja 29:13

Hebreeuws:

“בְּפִיו וּבִשְׂפָתָיו כִּבְּדוּנִי וְלִבּוֹ רִחַק מִמֶּנִּי וַתְּהִי יִרְאָתָם אֹתִי מִצְוַת אֲנָשִׁים מְלֻמָּדָה.”

Nederlandse vertaling:

“Met hun mond en hun lippen eren zij Mij, maar hun hart is ver van Mij. Hun ontzag voor Mij is slechts een aangeleerd gebod van mensen.”

Verschil:

    •    Septuaginta voegt “tevergeefs eren zij Mij” toe, wat Jezus letterlijk citeert.

    •    Masoretische tekst mist dit zinsdeel.

Tekstkritische ondersteuning

Soms bevestigen vondsten zoals de Dode Zee-rollen de LXX:

• Psalm 145:13: Een ontbrekend vers in de MT werd via de LXX gereconstrueerd en later in Qumran teruggevonden.
• Jeremia 23:33: De LXX-lezing ("jullie zijn de last") past beter in de context dan de MT ("Wat last?").

Theologische nuance

De LXX benadrukt soms universeel redding en messiaanse thema’s sterker:

• Psalm 72:17: "Moge Zijn Naam vóór de zon bestaan" (LXX) vs. "Zijn naam zal blijven" (MT).
• Psalm 24:6: De LXX verbreedt de focus naar "alle volkeren" i.p.v. alleen Jakob.

Historisch gebruik in het vroege christendom

De vroege kerk gebruikte de LXX voor evangelisatie onder de Griekstaligen. Deze vertaling vormde de basis voor christelijke theologie en liturgie.

Beperkingen van de Masoretische Tekst

Hoewel de MT over het algemeen als stabiel wordt gezien, zijn er situaties waarin de LXX betrouwbaarder is:

• Vocalisatie verschillen: Soms baseert de MT zich op latere klinkertekens, terwijl de LXX een oudere uitspraak weerspiegelt
  (bijv. Psalm 22:17: "zij hebben doorgraven" vs. "als een leeuw").
• Antropomorfismen: De LXX vermijdt vaker menselijke eigenschappen van God, mogelijk uit eerbied.

Conclusie:

De Septuaginta biedt unieke inzichten in vroege teksttradities, ondersteunt NT-citaten en bevat messiaanse accenten. Hoewel de MT vaak prioriteit verdient, is de LXX onmisbaar voor tekstkritiek, theologische studie en het begrip van het vroege christendom. Een combinatie van beide bronnen levert de rijkste exegese op. Helaas is er geen complete vertaling van de Septuaginta in het Nederlands beschikbaar. De ‘extra’ boeken zijn wel terug te vinden in bijvoorbeeld de Willibrord vertaling en de NBV.

Zie ook de volgende bronnen/ naslagwerken: 

https://nl.wikipedia.org/wiki/Septuagint

Which Bible is whiteout error?